Trong thời đại mà biến đổi khí hậu không còn là cảnh báo xa vời mà đã len lỏi vào từng mùa mưa – nắng thất thường, câu chuyện giảm phát thải carbon không còn là trách nhiệm của riêng ngành năng lượng hay giao thông. Ngành xây dựng, với lượng khí thải CO2 chiếm tới gần 40% tổng phát thải toàn cầu, đang đứng trước áp lực tái cấu trúc. Và ở giữa vòng xoáy đó, vật liệu xây dựng giúp giảm thải khí carbon– một giải pháp thiết thực cho công trình xanh, công trình có trách nhiệm với môi trường và tương lai.
Vật liệu xây dựng và dấu chân carbon
Carbon footprint – hay dấu chân carbon – là tổng lượng khí nhà kính mà một sản phẩm hay hoạt động tạo ra, tính theo CO2 tương đương. Trong ngành xây dựng, dấu chân này không chỉ nằm ở vận hành (sưởi, làm mát, chiếu sáng…), mà còn hiện diện ngay từ khâu sản xuất vật liệu.
Xi măng, thép và nhôm là những thủ phạm chính. Ví dụ, sản xuất 1 tấn xi măng có thể thải ra tới 900kg CO2. Đó là lý do vì sao việc tìm kiếm và áp dụng các vật liệu xây dựng có khả năng giảm phát thải đang trở thành xu hướng bắt buộc chứ không còn là tùy chọn.
Những vật liệu xây dựng giúp giảm phát thải khí carbon
Xi măng xanh (Green cement)
Đây là loại xi măng được sản xuất bằng cách giảm clinker (thành phần gây phát thải nhiều nhất) và thay thế bằng các vật liệu khoáng như tro bay, xỉ lò cao, hoặc đá vôi nghiền mịn. Một số công nghệ tiên tiến còn sử dụng CO2 trong không khí để tạo phản ứng đông cứng bê tông – như CarbonCure hay Solidia.
Lợi ích thực tế:
- Giảm phát thải CO2 từ 30–70%
- Tăng độ bền, giảm nhiệt hydrat hóa – giúp giảm rủi ro nứt
Gạch không nung
Khác với gạch đất sét nung truyền thống, gạch không nung được ép chặt từ xi măng, cát, đá mi, tro bay… và không cần nhiệt độ cao để tạo hình. Việc loại bỏ khâu đốt lò góp phần giảm mạnh phát thải.
Ưu điểm trong xây dựng:
- Bền, cách âm tốt
- Giảm trọng lượng công trình
- Giá thành cạnh tranh và dễ thi công
Gỗ kỹ thuật (Engineered wood)
Sử dụng các loại gỗ tái tạo như gỗ thông, bạch đàn, sau đó liên kết thành tấm lớn bằng keo chuyên dụng – vật liệu này không chỉ bền chắc, mà còn là “bình chứa carbon” tự nhiên nhờ khả năng lưu giữ CO2 trong suốt vòng đời sử dụng.
Ứng dụng rộng rãi:
- Nhà gỗ cao tầng
- Vách ngăn, sàn, trần nội thất
- Kết cấu chịu lực thay thế thép/bê tông
Tấm cách nhiệt sinh học
Các loại vật liệu cách nhiệt truyền thống như xốp EPS hay bông khoáng thường có vòng đời carbon cao. Thay vào đó, các sản phẩm từ sợi cellulose tái chế, len cừu, hoặc nấm mycelium… vừa cách nhiệt tốt, vừa có thể phân hủy sinh học.
Tối ưu cho:
- Nhà ở dân dụng, biệt thự nghỉ dưỡng
- Công trình yêu cầu chứng nhận LEED hoặc LOTUS
Bê tông hấp thụ CO2
Một số loại bê tông mới sử dụng công nghệ hấp thụ CO2 từ khí quyển trong quá trình đông cứng. Đây là giải pháp “hai trong một”: vừa cung cấp kết cấu chắc chắn, vừa làm sạch khí quyển.
Công nghệ nổi bật: CarbonCure, CarbonBuilt
Yếu tố cần lưu ý khi lựa chọn vật liệu xây dựng thân thiện môi trường
Không phải cứ dán mác “xanh” là thật sự bền vững. Khi lựa chọn vật liệu giảm phát thải carbon, người làm thiết kế, chủ đầu tư và nhà thầu cần lưu ý:
- Chuỗi cung ứng địa phương: Vận chuyển xa sẽ làm tăng lượng CO2 gián tiếp
- Tính dễ tái sử dụng, tái chế: Một vật liệu tốt là vật liệu không tạo rác thải sau vòng đời sử dụng
- Tương thích với công trình hiện hữu: Giảm thiểu phải phá dỡ, sửa đổi kết cấu
- Chứng nhận môi trường uy tín: LEED, Cradle to Cradle, EPD…
Lợi ích kinh tế và môi trường khi sử dụng vật liệu giảm carbon
Ngoài lợi ích về môi trường, vật liệu xây dựng giúp giảm thải khí carbon này còn mang lại hiệu quả kinh tế lâu dài:
- Tiết kiệm chi phí vận hành: Nhờ cách nhiệt, giảm tiêu hao điện năng
- Tăng giá trị bất động sản: Công trình xanh ngày càng được ưu tiên trên thị trường
- Hưởng ưu đãi chính sách: Nhiều quốc gia đã có chương trình miễn/giảm thuế hoặc ưu tiên cấp phép cho dự án thân thiện môi trường
Xu hướng vật liệu bền vững trong thiết kế nội thất
Ngay cả bên trong công trình, việc lựa chọn vật liệu nội thất cũng góp phần đáng kể trong tổng lượng phát thải CO2. Một số giải pháp hiệu quả đang được áp dụng:
- Sàn gỗ công nghiệp từ gỗ tái sinh, phủ UV gốc nước
- Sơn không VOC hoặc có chỉ số VOC rất thấp
- Đồ nội thất làm từ vật liệu tái chế như nhôm, nhựa PET
- Vải rèm, thảm từ sợi tự nhiên như lanh, gai, hoặc tái chế từ lưới đánh cá
Đọc thêm bài viết: Vật liệu xây dựng nhà gồm những gì? Những điều cần lưu ý
Kết luận
Giảm phát thải carbon không phải là cuộc cách mạng lớn lao đâu đó xa vời. Nó bắt đầu từ những quyết định nhỏ: chọn loại gạch nào, lót sàn gì, sơn bằng gì, và đặc biệt là chọn vật liệu có “ý thức môi trường”.
sawa deesign tin rằng là người làm thiết kế và xây dựng, chúng ta không chỉ kiến tạo không gian sống – mà còn định hình tương lai. Và tương lai đó cần bắt đầu bằng những vật liệu xây dựng sạch hơn, thông minh hơn, và có trách nhiệm hơn.
